Kalsiyga tahlil

Umumiy kalsiyni tahlil qilish qalqonsimon bez, ekskretator tizim va oshqozon-ichak trakti kasalliklarini aniqlashga yordam beradi. Ushbu test tanadagi kalsiy nomutanosibligini aniqlaydi. Ayniqsa, ko’pincha keksa insonlar va homilador ayollar uchun buyuriladi, chunki ularda kalsiy yetishmovchiligi holati ko’p uchraydi. Kalsiy tahlilining arzon narxi tufayli, har kim unga buyurtma berishi mumkin. Ushbu tekshiruv yakka o’zi yoki kaliy testi bilan birgalikda biokimyoviy qon tahlilining bir qismi sifatida (organlar faoliyatini har tomonlama baholash) amalga oshiriladi.

Tavsif

Kalsiy – bu organizmda bir vaqtning o’zida bir nechta muhim funksiyalarni bajaradigan makroelement:

• nerv-mushak impulsini uzatishga yordam beradi;
• qonning normal ivishini qo’llab-quvvatlaydi;
• suyak to’qimasini mustahkamlaydi;
• hujayralar rivojlanishiga yordam beradi;
• immunitet reaksiyalarini ta’minlaydi.

Insonlar kalsiyni oziq-ovqat orqali olishadi. Oziq-ovqatlar tanaga kirganda, kalsiy ichakka singib ketadi va qon oqimiga kiradi. Qon kalsiyning 99% ni suyak to’qimalariga tashiydi, bu yerda ushbu makroelement to’planadi. Kalsiy qoldiqlari siydik bilan birga tanadan chiqariladi.

Shifokorlar hisob-kitoblariga ko’ra, inson kuniga taxminan 1 g kalsiy iste’mol qilishi kerak. Buning uchun ozuqaviy qo’shimchalar kerak emas, muvozanat bilan ovqatlanish kifoya.

Quyidagi oziq-ovqatlarda kalsiy ko’p miqdorda mavjud:

• qattiq pishloqlar;
• sut;
• sarimsoq;
• tvorog;
• qora non;
• karam.

Umumiy kalsiyni tahlil qilish makroelement miqdorini erkin va birikkan shaklda ko’rsatadi. Birikkan kalsiy oqsillar bilan bog’langan, erkin kalsiy esa o’z-o’zidan mavjud. Aynan shu erkin kalsiy hujayralarga ta’sir qiladi.

Kalsiy konsentrasiyasi ko’p jihatdan tanadagi boshqa moddalar miqdoriga bog’liq: fosfor, magniy, kalsitonin, kalsitriol. Masalan, agar magniy miqdori kamayib, fosfor darajasi ko’tarilsa, kalsiy miqdori kamayadi, to’qimalarda esa uning tuzlarini cho’kindisi paydo bo’ladi.

Agar kalsiy miqdorini tartibga soluvchi tizim normal ishlamasa, insonda giper yoki gipokalsiyemiya rivojlanishi mumkin — makroelementning ortiqchaligi yoki yetishmasligi.

Gipokalsiyemiya quyidagi simptomlarni keltirib chiqaradi:

• mushaklarning uvushib qolishi;
• yurak ritmining buzilishi;
• tez charchash;
• doimiy zaiflik;
• mushaklarning nazorat qilib bo’lmaydigan qisqarishi.

Agar kalsiy yetishmovchiligini aniqlash uchun o’z vaqtida tekshiruvdan o’tilmasa, gipokalsiyemiya osteoporozni qo’zg’atishi mumkin. Bemorning suyaklari zichligi kamayishi, sinish ehtimolini oshiradi.

Bolalar va qariyalarda kalsiy miqdorini kuzatish juda muhim. Yosh va keksa yoshda bemorlar ko’proq kalsiy iste’mol qiladilar, bu esa gipokalsiyemiya xavfini oshiradi. Ushbu makroelement miqdorini tekshirish uchun, xavf ostida bo’lgan insonlarga muntazam ravishda qon topshirish tavsiya etiladi. Kalsiy uchun qon tahlilining narxi past bo’lganligi sababli, har kim bunday tekshiruvga buyurtma berishi mumkin.

Tana kalsiy bilan to’yinganda, giperkalsiyemiya rivojlanadi, bu esa quyidagi simptomlarni keltirib chiqaradi:

• ich qotishi;
• Ishtaha yo’qligi;
• ichak va oshqozonda yaralar;
• qorin og’rig’i.

Tanada kalsiy qancha ko’p bo’lsa, buyrakda toshlar (nefrokalsinoz) paydo bo’lish ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi. Odatda bu patologiya asemptomatik shaklda kechadi. Biroq, toshlarning hajmi kattaligi sabab bemorlar oyoq-qo’llarining shishi, yuqori qon bosimi va beldagi og’riqlardan aziyat chekishi mumkin.

Giperkalsiyemiyani o’z vaqtida aniqlash uchun, uning alomatlari yuzaga kelganda, darhol shifokorga murojaat qilish va kalsiyni tekshirish uchun qon topshirish muhimdir.

Tekshirish usuli

Mass-spektrometriya.

Tekshirish uchun material

Venadan qon.

Kalsiy tekshiruvi bilan birga qanday testlar o’tkaziladi?

Kalsiy testining natijalarini aniqlashtirish uchun shifokorlar unga qo’shimcha ravishda quyidagi tekshiruvlarni buyuradilar:

• temir;
• yashirin qon;
• umumiy siydik tahlili;
• D vitamini;
• mikroalbumin;
• paratgormon.

Kalsiy va boshqa mikro va makroelementlarni tahlil qilish narxi arzonligi har kimga kasalliklarning oldini olish yoki kasallikni tashxislash uchun tekshiruvga yozilish imkonini beradi.

Adabiyot

1. Melnichenko G. A. va boshqalar Osteoporozni tashxislash, davolash va oldini olish bo’yicha federal klinik ko’rsatmalar // Endokrinologiya muammolari. – 2017. – T. 63. – Yo’q. 6.
2. Dydykina I. S., Dydykina P. S., Muravyov Yu. V. Klinik ko’rsatmalar “Osteoporoz. Tashxis, profilaktika, davolash «-10 yil odamlar salomatligini muhofaza qilish xizmatida // Amaliy tibbiyot. – 2015. – yoʻq. 3-2 (88).
3. Ambardekar N. Nima uchun menga kaltsiy qon testi kerak? // WebMD, 2021.
4. Moisa S. S., Nozdrachev A. D. O’sish va rivojlanishning turli davrlarida kaltsiy almashinuvini tartibga solish xususiyatlari // Gerontologiyaning yutuqlari, 2014. V. 27. No 1.

Qonni tekshirgandan so’ng eng aniq natijani olish uchun shifokorlar odatda testni soat 8-11 larda buyuradilar. Ertalab qon parametrlari kunduzgidan kamroq o’zgaradi.

Tahlildan bir kun oldin spirtli ichimliklar iste’mol qilmaslik va ortiqcha jismoniy faoliyat bilan shug’ullanmaslik tavsiya etiladi. Ovqatlanish va test o’rtasida kamida 8 soat vaqt farq bo’lishi kerak. Testdan bir kun oldin kechki ovqatga yog’li va achchiq ovqatlarni iste’mol qilish mumkin emas, chunki ular qonning xususiyatlariga ta’sir qiladi. Bo’tqa, salat yoki qaynatilgan tovuqni tayyorlash yaxshidir.

Tahlildan 60 daqiqa oldin yugurish, chekish va stress holatda bo’lish mumkin emas. Testdan oldin inson qanchalik xotirjam bo’lsa, shuncha yaxshi bo’ladi. Shifokorlar laboratoriyaga oldindan kelishni va kamida 15 daqiqa tinchgina bir joyda o’tirishni maslahat berishadi. Chuqur nafas olish qonning optimal ko’rsatkichlarini tiklashga yordam beradi. Namunani tekshirilganidan so’ng, shifokor ishonchli tashxis qo’yishi mumkin.

Ba’zida ma’lum vaqt ichida kalsiy miqdorining o’zgarishini o’rganish uchun bir nechta takroriy testlar o’tkaziladi. Bunday holda, barcha testlar bir xil sharoitda amalga oshirilganligiga ishonch hosil qilish kerak.

Shifokorlar kalsiy tahlilini quyidagi holatlarda o’tkazishni tavsiya etadilar:

• agar moddalarning ichakka singishini buzadigan patologiyalarga shubha tug’ilsa;
• ratsionning keskin o’zgarishi;
• qattiq parhez;
• paraqalqonsimon bez va qalqonsimon bez kasalliklari;
• homilador va emizikli onalarda soch to’kilishi;
• ko’p sonli oshqozon yaralanishida;
• keksa insonlarda osteoporoz xavfini baholash;
• buyrak yetishmovchiligi va siydik-tosh kasalligi.

Avvalo, kalsiy miqdorini qariyalar va homilador ayollarda tekshirish lozim, chunki ular boshqa xavf omillari ta’sirida bo’ladi. Ularda tanadagi kalsiy muvozanatining buzilishi ehtimoli yuqori.

Har qanday jins va yoshdagi bemorlar uchun kalsiyning normal ko’rsatkichlari 86-102 mg/l ni tashkil qiladi. Agar umumiy kalsiy tahlili makroelement miqdori me’yordan past ekanligini ko’rsatsa, insonda gipokalsiyemiya mavjudligini bildiradi. Bunga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin:

• osteoporoz;
• homiladorlik;
• paraqalqonsimon bezlari faoliyatining yomonlashishi;
• magniy konsentrasiyasining pasayishi;
• ichakda moddalarning singishi yomonlashishi;
• D vitamin yetishmasligi;
• kalsiyning oziq-ovqat bilan yetarli darajada ta’minlanmaganligi.

Kalsiy konsentrasiyasi normal ko’rsatkichlardan oshib ketganda, shifokor giperkalsiyemiyani taxmin qiladi. Uni quyidagilar qo’zg’atadi:

• buyrak yetishmovchiligi;
• giperparatireoz;
• Addison kasalligi;
• D vitamin miqdori uzoq muddat ortiqcha bo’lganligi;
• kalsiy bilan oziq-ovqat qo’shimchalarini qabul qilish;
• metabolik atsidoz;
• suvsizlanish;
• sarkoidoz;
• suyak to’qimasini yo’q bo’lishiga olib keladigan o’simtalar.

Faqatgina qon tekshiruvi aniq tashxis qo’yishga yetarli emas — kasallik va uning sababini aniqlash uchun. Shuning uchun, odatda, shifokorlar nafaqat kalsiy testini o’tkazishni, balki boshqa testlarni ham buyurishi mumkin. Tekshiruvni tanlash ko’rik natijalariga va boshqa klinik ma’lumotlarga bog’liq.

Tekshiruvning aniqligini nima kamaytiradi?

UTT, rentgen, fizioterapiya va massaj qon parametrlarini o’zgartirishi mumkin. Terapevtik protseduralardan kamida 10 kun o’tgach tahlil o’tkazish mumkin.

Agar bemor dori-darmonlarni qabul qilsa, bu haqda shifokorga xabar berishi kerak. U qaysi dorilarni qabul qilishni davom ettirish mumkinligini va qaysi dorilarni vaqtincha bekor qilish kerakligini tushuntiradi. Odatda, dori-darmonlarni qabul qilishni to’xtatgandan so’ng, ular qon xususiyatlariga ta’sir qilishni to’xtatishi uchun 10-14 kun o’tishi kerak.